Zadaniem amortyzatorów jest tłumienie drgań towarzyszących jeździe ale ich rola nie ogranicza się jedynie do poprawy komfortu jazdy.
Urządzenia działające podobnie jak dzisiejsze amortyzatory pojawiły się stosunkowo wcześnie, jeszcze w pojazdach ciągniętych przez konie. Ich konstruktorzy doskonale zdawali sobie sprawę, że jazda powozem albo bryczką, w której osie są sztywno związane z resztą pojazdu, nie ma nic wspólnego z komfortem.
Nierówna nawierzchnia wykluczała szybką jazdę, przy czym słowo „szybka” oznaczało zawrotną prędkość rzędu kilkunastu kilometrów na godzinę.
Sytuację znacznie poprawiła zmiana sposobu mocowania osi, na których osadzano koła. Jeśli oś mogła poruszać się względem reszty pojazdu w płaszczyźnie pionowej i była zawieszona na sprężystym elemencie pochłaniającym energię drgań, komfort podróży zdecydowanie się poprawiał. Próbowano różnych rozwiązań. Elementy tłumiące drgania wykonywano z drewna i skóry, ale ich trwałość była niezadowalająca. Dopiero oparcie osi o żelazny, a później stalowy płaskownik gwarantowało satysfakcjonujące połączenie komfortu i wytrzymałości.
Wkrótce zauważono, że jeszcze lepsze efekty osiąga się, układając jeden na drugim kilka sprężystych elementów o malejącej długości. W ten sposób powstał resor, rozwiązanie do dziś spotykane w niektórych rodzajach samochodów, zwłaszcza jako element amortyzujący tylne osie samochodów dostawczych i lekkich samochodów ciężarowych.
W miarę rozwoju transportu kolejowego i motoryzacji pojawiały się inne rozwiązania, na przykład pneumatyczne (zawieszenie pojazdu spoczywa na elastycznej poduszce wypełnionej sprężonym powietrzem). W grupie pojazdów osobowych największą popularność zdobyły amortyzatory olejowe i olejowo-gazowe, często pracujące w zespołach ze sprężynami montowanymi wokół nich.
Zadanie amortyzatora polega na tłumieniu drgań towarzyszących jeździe po nierównej nawierzchni. Jeśli koło trafia na wypukły fragment nawierzchni, amortyzator skraca się, gromadząc energię uderzenia, a następnie wraca do położenia spoczynkowego, oddając energię i dociskając koło do nawierzchni w czasie zjazdu z przeszkody.
Wynika stąd, że rola amortyzatorów nie ogranicza się do poprawy komfortu jazdy. Dzięki nim koła utrzymują ciągły kontakt z nierówną nawierzchnią jezdni. Brak amortyzatorów prowadziłby do powstawania poślizgów i niepożądanych zmian kierunku jazdy.
Oznaki zużycia
Amortyzatory mają ograniczoną żywotność. Producenci samochodów zazwyczaj nie wyznaczają terminu wymiany, ale zalecają okresową kontrolę skuteczności amortyzatorów oraz dokładne oględziny przy okazji planowanych przeglądów technicznych (na przykład gwarancyjnych). Wymiana amortyzatorów jest wskazana, jeśli wyraźnie spadnie skuteczność tłumienia drgań albo pojawią się ślady mechanicznego uszkodzenia: wycieki oleju, wgniecenia, korozja.
Badanie amortyzatorów wchodzi w zakres obowiązkowych badań okresowych pojazdu, jednak trzeba pamiętać, że nowe samochody są im poddawane po raz pierwszy dopiero po trzech latach eksploatacji. Drugie badanie musi nastąpić po kolejnych dwóch latach, a dopiero po pięciu latach od opuszczenia linii montażowej samochód jest badany co roku.
Jeśli uszkodzenie albo zużycie amortyzatorów przydarzy się w ciągu pierwszych pięciu lat eksploatacji pojazdu, można je przeoczyć. W konsekwencji znacznie zmniejszy się komfort i bezpieczeństwo jazdy. Czy uszkodzenie amortyzatorów „prawie nowego” samochodu osobowego jest możliwe? Jest to uzależnione od sposobu eksploatacji. Jeśli auto nigdy nie jest przeładowywane i zawsze jeździ po drogach dobrej jakości, wówczas ryzyko uszkodzenia amortyzatorów jest niewielkie.
Jeśli jednak samochód przejeżdża wiele kilometrów po bezdrożach albo dziurawej nawierzchni asfaltowej lub jeśli kierowcy regularnie zdarza się najechać z dużą prędkością na przeszkodę albo dziurę w jezdni, wtedy wszystko jest możliwe.
O zużyciu amortyzatorów mogą świadczyć następujące objawy:
- kołysanie podczas hamowania i skręcania,
- uderzanie podwoziem o progi zwalniające,
- powstawanie trudnych do wytłumaczenia drgań kierownicy,
- drgania pionowe w czasie szybkiej jazdy,
- powtarzające się włączanie systemu ABS przy umiarkowanie intensywnym hamowaniu,
- odczuwalna zmiana komfortu jazdy po obciążeniu auta dużą masą,
- nietypowe odgłosy dochodzące z okolic zawieszenia,
- asymetryczne ślady zużycia opon.
Wymiana
Kierowcy powinni wiedzieć, że naprawę i regulację zawieszenia, w tym wymianę amortyzatorów, najlepiej zlecić mechanikowi. Samodzielna wymiana jest możliwa, ale wymaga doświadczenia, bez którego staje się czasochłonna i ryzykowna. Żeby wymienić amortyzatory, trzeba dysponować stanowiskiem warsztatowym wyposażonym w podnośnik i zestawem specjalistycznych narzędzi. Błędy w montażu z reguły prowadzą do szybszego zużycia nowych amortyzatorów, uszkodzenia współpracujących z nimi elementów zawieszenia, a w skrajnym przypadku mogą stać się przyczyną wypadku drogowego.
Amortyzatory powinny być wymieniane parami w obrębie tej samej osi, nawet jeśli uszkodzony jest tylko jeden z nich. Amortyzatory pracują w parach: zarówno lewa, jak i prawa strona samochodu muszą podobnie reagować na nierówności podłoża. Asymetryczna odpowiedź amortyzatorów powodowałaby niebezpieczne drgania poprzeczne prowadzące do nieprzewidywalnej zmiany kierunku jazdy. Podwójna wymiana pary amortyzatorów jest droższa niż wymiana pojedynczego elementu, ale akurat w tym przypadku chodzi o bezpieczeństwo jazdy, a na tym nigdy nie warto oszczędzać.
Tuning
Wymiana amortyzatorów nie zawsze jest następstwem awarii. Producenci oferują wiele wariantów amortyzatorów o bardzo różnych charakterystykach. Umożliwia to dostosowanie charakterystyki zawieszenia samochodu do upodobań kierowcy, jego stylu jazdy i sposobu eksploatacji pojazdu. Jednym odpowiada „twarde” zawieszenie o sportowym zacięciu, inni wolą „miękkie” amortyzatory, dzięki którym wzrośnie komfort jazdy po nierównej nawierzchni.
Dobór optymalnych parametrów amortyzatorów wymaga sporego doświadczenia, dlatego tuning zawieszenia powinien być wykonywany wyłącznie przez doświadczonych mechaników.
Fot. Shutterstock.com
Napisz komentarz: